Το άγνωστο μικρό νησάκι όπου έζησαν εξόριστοι ο Ρίτσος και ο Λουντέμης είναι ένας μικρός Παράδεισος

Ανόθευτος, αυθεντικός, χειροποίητος, ειλικρινής. Με ανθρώπους απλούς και εικόνες γνήσιας, παραδοσιακής Ελλάδας που σπανίζουν πλέον. Ο Αϊ-Στράτης είναι ένας μικρός παράδεισος, η άπιαστη γοητεία της απλότητας μεταμορφωμένη σε ένα μικρό νησί καταμεσής του Αιγαίου…

Ξέρεις πως στον Αϊ-Στράτη δεν πρόκειται να σε φέρει ο δρόμος τυχαία, το ταξίδι θα γίνει γιατί εσύ το θέλησες να γίνει. Γιατί αποφάσισες να ανακαλύψεις τι είναι τελικά αυτό που κάνει όλο και περισσότερους να έρχονται σ’ αυτό το νησί στη μέση του Αιγαίου και μετά να δηλώνουν φίλοι του πιστοί κι αμετανόητοι.

Το προφανές είναι η ηρεμία του, η γαλήνη, η απομόνωση, οι ρυθμοί της ζωής που δεν σηκώνουν βιασύνες και αυστηρούς προγραμματισμούς. Το νησί είναι μικρό, απλό, «χειροποίητο», είναι αυτό που βλέπεις και με την πρώτη ματιά, χωρίς δήθεν, τουριστικές ατραξιόν και λοιπά.

Για να φτάσεις στον Αϊ-Στράτη θα πάρεις το πλοίο είτε από το Λαύριο (8 ώρες) είτε από την Καβάλα (7 ώρες) είτε από τη Λήμνο (2,5 ώρες). Ειδικά η τελευταία επιλογή, από τη Μύρινα αξίζει τη δική της ιστορία: είναι το καθημερινό δρομολόγιο του θρυλικού Αιολίς, «του λεωφορείου μας», όπως το λένε οι Αγιοστρατίτες.

Γιατί «θρυλικό»; Γιατί το «Αιολίς», παρά το αρχαιοελληνικό όνομά του, είναι ένα παλιό νορβηγικό παγοθραυστικό πλοίο, σχετικά στενό και σχετικά ψηλό, που μπορεί να κουνάει μεν ακόμη και δεμένο στο λιμάνι, αλλά αξιόπιστο και «μαχητικό».

Το ένα και μοναδικό δρομολόγιό του από τον Αϊ-Στράτη στη Μύρινα (06.00 το πρωί) και πάλι πίσω το μεσημέρι (15.00) έφερε μια λύση στο μόνιμο πρόβλημα συγκοινωνίας που ανέκαθεν ήταν το πρώτο και κύριο θέμα που αντιμετώπιζε το νησί. Θυμήσου πως είναι και καταμεσής του Αιγαίου, 18 ν.μ. από τη Λήμνο, 42 ν.μ. από τη Λέσβο και περίπου 38 ν.μ. από τη Σκύρο.

Σε δυόμισι ώρες λοιπόν από τη Μύρινα, το «Αιολίς» σε φέρνει στον Αϊ-Στράτη. Οι κάτοικοί του λιγοστοί, 270 στην απογραφή, περίπου 180 μόνιμοι. Αυτό τον καιρό είναι κάπως περισσότεροι, με τους εργάτες που ανακατασκευάζουν το λιμάνι και διαμένουν μόνιμα για κάποιο διάστημα στο νησί.

Τα πάντα στο νησί είναι συγκεντρωμένα στον ένα και μοναδικό οικισμό του, τον ομώνυμο Αγιο Ευστράτιο, στο λιμάνι. Ξενοδοχεία όπως τα ξέρεις δεν υπάρχουν, υπάρχουν όμως γλυκύτατοι ξενώνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια, όλα στο λιμάνι, που μπορούν συνολικά να φιλοξενήσουν άλλη μια φορά τον πληθυσμό του νησιού (γύρω στις 300 κλίνες συνολικά).

Κι από κει και πέρα υπάρχει και η κατασκήνωση που προτιμούν πολλοί: ελεύθερη σε κάποιες παραλίες, που όσοι γνωρίζουν δεν θέλουν να μοιραστούν το μυστικό κι όσοι τις ανακαλύπτουν δεν πιστεύουν στα μάτια τους.

Ο οικισμός στο λιμάνι, απλός και απέριττος. Σπίτια λευκά, με κεραμίδι, τα περισσότερα σχετικά καινούργια. Πριν από κάποια χρόνια ο Αϊ-Στράτης κρατούσε ακόμα την παραδοσιακή του αρχιτεκτονική, με τα ωραία του σπίτια και τα παλιά του αρχοντικά, όταν ο οικισμός ήταν χτισμένος ψηλότερα, στις πλαγιές του λόφου όπου σήμερα διακρίνονται τα απομεινάρια του κάστρου.

Ηρθε όμως ο σεισμός, το 1968, ο οικισμός χτυπήθηκε σφοδρά, τα πιο πολλά σπίτια κατέρρευσαν, και οι Αγιοστρατίτες έχτισαν τα νέα τους σπιτικά χαμηλότερα, εκεί που μέχρι πρότινος διατηρούσαν τα περβόλια τους. Μπορείς ακόμα να δεις πώς έμοιαζε ο Αϊ-Στράτης τις παλιές εκείνες μέρες, στις φωτογραφίες του περίφημου ντόπιου φωτογράφου Βασίλη Μανικάκη, στο (αχανές, κυριολεκτικά!) αρχείο που διατηρεί σήμερα ο γιος του, Βύρωνας.

Στο λιμάνι θα βρεις βενζινάδικο, φούρνο, όχι όμως ΑΤΜ, οπότε καλό είναι να έχεις κάνει το κουμάντο σου από πριν. Για φαγητό και διασκέδαση, οι επιλογές είναι μετρημένες. Δύο μπαρ και δύο ταβέρνες που ανάλογα με τις ώρες της ημέρας γίνονται και μπαρ και ψησταριές και καφενεία και χώροι κοινωνικής συναναστροφής.

Παρέες που σε καλοδέχονται, κουβέντες απλές, πρόσωπα που γρήγορα αρχίζεις να αναγνωρίζεις. Και άνθρωποι νέοι και δραστήριοι, που αποφασίζουν να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους και να φροντίσουν οι ίδιοι για το μέλλον τους.

Θα έχεις ακούσει πως κάποτε, πριν από μισό αιώνα, ήταν τόπος εξορίας. Τα πρώτα πρώτα χρόνια για κρατούμενους ποινικούς και πολιτικούς, κι έπειτα αποκλειστικά για πολιτικούς. Μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν και έπαυσε αυτό το αίσχος, στο νησί εξορίστηκαν άνθρωποι τεράστιου πνευματικού διαμετρήματος: Ρίτσος, Λειβαδίτης, Λουντέμης, Καρούζος, Κατράκης και τόσοι άλλοι, πολλοί στα πιο δημιουργικά τους χρόνια.

Μια και το νησί δεν είχε ούτε στρατόπεδο κράτησης ούτε άλλες εγκαταστάσεις, οι κρατούμενοι αφήνονταν ελεύθεροι μέσα στα περιβόλια, έμεναν σε πρόχειρες σκηνές και καλύβες, και οι φύλακες τους «πρόσεχαν» μέσα από σκοπιές που στήνονταν σε διάφορα σημεία.

Κι όμως το νησί έσφυζε από ζωντάνια τότε: οι κρατούμενοι διοργάνωναν δρώμενα, ανέβαζαν παραστάσεις, έφτιαχναν μουσικά όργανα. Στη μνήμη όσων έμειναν για πάντα στο νησί οι Αγιοστρατίτες έστησαν ένα μνημείο στον λόφο του Αγίου Μηνά και έφτιαξαν ένα πολύ προσεγμένο μουσείο, το Μουσείο Δημοκρατίας, απέναντι από τη Μαράσλειο Σχολή.

Το νησί είπαμε μικρό (49 τ.χλμ), αλλά για να μετακινηθείς προς τις παραλίες του χρειάζεσαι όχημα, κι ακόμα καλύτερα όχημα με καλές αντοχές. Μια εύκολη λύση βέβαια είναι το μπάνιο στην αμμουδιά πλάι στο λιμάνι, όμως κρίμα είναι να μην πας και στο Αλωνίτσι, στο Φτελιό, στον Άγιο Δημήτρη.

Ένας δρόμος ξεκινάει από το λιμάνι του Αϊ-Στράτη κι έπειτα διακλαδίζεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Αυτόν θα ακολουθήσεις με τρία, περίπου, χιλιόμετρα ασφάλτου κι έπειτα με χωματόδρομους που θα σε πάνε παντού.

Από τις πιο δημοφιλείς αμμουδιές είναι ο Αγιος Δημήτριος, με το ομώνυμο εκκλησάκι στην άκρη της, το Φτελιό και το Λυδαριό, επίσης αμμουδερές παραλίες και πολύ κοντά μεταξύ τους η Παναγιά, το Καλάμι, το Τρυγάρη, του Γκουρνιά.

Να θυμάσαι πως όποιο δρόμο και να πάρεις θα συναντήσεις στην πορεία αρκετές μάντρες, πόρτες με συρματοπλέγματα δηλαδή που κλείνουν τον δρόμο για να μη φεύγουν τα κοπάδια. Κατεβανεις, ανοίγεις, περνάς, τις ξανακλείνεις. Πάντα τις ξανακλείνεις!

Σε μια ακόμα παραλία που αξίζει να πας είναι η Τρυπητή, στο νοτιότερο άκρο του Αϊ-Στράτη. Οταν φτάσεις μέχρι εδώ (10 χλμ. περίπου από το λιμάνι), κάνε μια μικρή παράκαμψη και πήγαινε μέχρι το μνημείο του αεροπόρου Νίκου Σιαλμά. Μια πελώρια ασπίδα με δόρυ και η επιγραφή Μολών Λαβέ, πάνω στο χώμα ώστε να διακρίνονται από τον ουρανό, τιμούν τον αεροπόρο που έπεσε το 1992 με το σκάφος του ανοιχτά του Αϊ-Στράτη, υπερασπιζόμενος τον εθνικό εναέριο χώρο.

Οι πιο πολλές παραλίες του νησιού βρίσκονται στην ανατολική του πλευρά, η καλύτερη όμως, κι αυτό θα σ’ το πουν όλοι οι Αγιοστρατίτες, είναι στα δυτικά. Είναι το Αλωνίτσι, μια μεγάλη αμμουδερή ακρογιαλιά, στις παρυφές της οποίας απλώνεται μάλιστα και ένα όμορφο βελανιδόδασος.Οπως και σε όλες τις άλλες παραλίες (πλην του λιμανιού), θα πρέπει να έρθεις κι εδώ εφοδιασμένος με όλα τα απαραίτητα.

Λίγο πριν κατέβεις στην ακτή, θα δεις μια στροφή στα δεξιά σου με την πινακίδα «προς σπήλαιο Οσίου Ευστρατίου». Δεν θα σου πάρει δυο λεπτά μέχρι να φτάσεις, θα αφήσεις το όχημά σου στην αρχή του λιθόστρωτου μονοπατιού και στα εκατό μέτρα θα φτάσεις στη σπηλιά: μάλλον μια τρύπα στον βράχο, αρκετά στενή που χωρά έναν άνθρωπο και που θα μπεις αφού συρθείς για λίγα μέτρα.

Από την άλλη της έξοδο ανοίγεται γκρεμός, οπότε προσοχή. Σ’ αυτό το σπηλιαράκι, σύμφωνα με την παράδοση, μόνασε τον 9ο αιώνα ο Οσιος Ευστράτιος, που έμελλε να δώσει και το όνομά του στο νησί.

Αυτός είναι λοιπόν ο Αγιος Ευστράτιος, ο Αϊ-Στράτης όπως θα τον λες μόλις τον γνωρίσεις και τον αγαπήσεις. Απλός κι ανόθευτος, μικρογραφία μιας Ελλάδας που δυστυχώς σπανίζει πια.

Δείτε το βίντεο: